Hatice Cengiz en Omar Abdulaziz

Eren Jamal Khashoggi’s erfenis

Toen de Saudische journalist Jamal Khashoggi in 2018 om het leven werd gebracht, was de wereld geschokt. Voor Hatice Cengiz en Omar Abdulaziz was de moord zeer persoonlijk. Abdulaziz verloor een vriend en mentor, Cengiz verloor de man met wie ze zou trouwen. Ze gingen op verschillende manieren met het verlies om, maar één ding is voor beiden hetzelfde: ze zetten zijn erfenis voort.

‘Hij was een heel optimistisch persoon, en nederig.’ Hatice Cengiz mist haar verloofde Jamal Khashoggi nog iedere dag. ‘Ik mis vooral zijn stem en zijn lach. Zijn lach was uniek.’

Op 2 oktober 2018 gingen de Turkse wetenschapper Hatice Cengiz en haar verloofde, de verbannen Saudische journalist en Washington Post-columnist Jamal Khashoggi, naar het Saudische consulaat in Istanbul. Khashoggi ging naar binnen om documenten op te halen voor hun aanstaande huwelijk terwijl Cengiz buiten wachtte. Maar Jamal Khashoggi kwam nooit meer terug.

‘Groter dan jij en ik’

Binnen in het consulaat werd Khashoggi gruwelijk vermoord door Saudische agenten. Hoewel de Saudische autoriteiten volhielden dat Khashoggi was omgekomen tijdens ‘een losgeslagen operatie’, wijst veel bewijs richting een complot rondom de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman. Later werden er vijf mensen tot twintig jaar cel veroordeeld wegens de moord. Maar Bin Salman bleef buiten schot.

Sinds de moord is Hatice Cengiz op zoek naar gerechtigheid voor Jamal Khashoggi. Zo klaagde ze voor een Amerikaanse rechtbank Mohammed bin Salman en anderen aan met een eis tot schadeloosstelling. ‘Wat Jamal is overkomen is een enorme misdaad’, zei ze in een interview. ‘We weten niet eens waar zijn lichaam is. Niemand kan dit begrijpen of accepteren. Dit is groter dan jij en groter dan ik en groter dan wij allemaal. We mogen de moordenaars niet laten doorgaan.’

De Bijen

Voor de Saudische dissident Omar Abdulaziz was Khashoggi een mentor en een vaderfiguur. Ze werkten samen tegen de Saudische dictatuur en beiden moesten ze het land ontvluchten: Khashoggi naar de VS, Abdulaziz naar Canada. Zoals te zien in The Dissident, een onthullende, thrillerachtige documentaire over de moord op Khashoggi, werkten ze onder meer samen in een socialemedialeger genaamd De Bijen, die succesvol de strijd aangingen met de Saudische propagandamachine. Verontrustend genoeg hebben diezelfde Saudische propagandatrollen het momenteel gemunt op The Dissident: ze overspoelen recensiewebsites als Rotten Tomatoes met negatieve beoordelingen van de film. Naast hun samenwerking in De Bijen moedigde Khashoggi Abdulaziz, die meer dan een half miljoen Twitter-volgers heeft, ook aan zijn eigen YouTube-show te beginnen.

Toen Omar Abdulaziz hoorde van de moord, stortte hij aanvankelijk in. Maar, zoals hij The Guardian vertelde, vond hij al snel troost in wat Khashoggi ook na zijn dood bereikte. ‘Die idioten wilden hem zijn stem afnemen. Maar ze maakten juist de weg vrij voor duizenden andere stemmen.’ En zoals hij zegt in The Dissident: ‘Jouw stem telt. Je woorden zijn belangrijk. Dat leerde ik van Jamal. Hij had geen wapen. Hij gebruikte alleen zijn woorden. Dat laat je zien hoe zwak zij zijn. Daarom moeten we onze mensen blijven herinneren aan wat er echt aan de hand is in het land.’

Politieke Gevangenen

Ook voor Hatice Cengiz gaat de strijd niet alleen maar om Khashoggi. Het gaat ook om de mensenrechtenverdedigers die nog altijd worden onderdrukt in Saudi-Arabië. Cengiz: ‘Jamal zal niet terugkomen en ik zal mijn leven met hem niet kunnen voortzetten. Maar er is iets van hoop voor […] andere politieke gevangenen in Saudi-Arabië. Als we over zijn zaak praten, praten we ook over hen. Het is belangrijk dat internationale media hun licht blijven schijnen op die zaken.’ Zoals die van Loujain al Hathloul, een activiste voor vrouwenrechten die recent is vrijgelaten uit de gevangenis.

In de zomer van 2020 werd Abdulaziz door de Canadese autoriteiten gewaarschuwd dat hij een ‘potentieel doelwit’ was van Saudi-Arabië. ‘Ze willen iets doen, maar of het moord is, ontvoering, ik weet het niet’, vertelde hij The Guardian. Desondanks voelt hij zich nog steeds veilig in Canada. ‘Als puntje bij paaltje komt gaat het goed met me. Ik ben oké hier in Canada. Ik hoop dat ze niet iets stoms gaan doen.’

Zowel Omar Abdulaziz en Hatice Cengiz maken duidelijk dat de moord op Jamal Khashoggi extra reden is om voor de mensenrechten te blijven werken. ‘Ik heb hoop’, zegt Cengiz. ‘Als Jamal zou leven, zou hij tevreden zijn met wat er gebeurt.’

The Dissident is te zien op het Movies that Matter Festival 2021. Hatice Cengiz en Omar Abdulaziz zijn beiden te gast op het festival.