“Voor mij komt mijn activisme tot uiting in mijn werk.” – Zippy Kimundu over filmmaken onder risicovolle omstandigheden en het Activist Lens Programme van Movies that Matter

Van Nairobi tot New York en Amsterdam: Zippy Kimundu heeft een filmcarrière opgebouwd die gekenmerkt wordt door moed en het nemen van risico’s. Tijdens IDFA 2025 spraken we met haar over haar documentaire Our Land, Our Freedom, haar ervaringen met het Activist Programme van Movies that Matter en haar toekomstige projecten.

Our Land, Our Freedom (2023, gecoproduceerd en geregisseerd door Meena Nanji) draait om Wanjugu Kimathi, de dochter van de eerste leider van het Kenya Land and Freedom Army, ook bekend als de Mau Mau. Diep geraakt door de verhalen van haar moeder over de strijd van de Mau Mau, richtte Wanjugu de Dedan Kimathi-stichting op, waarmee ze geld inzamelt om Mau Mau-veteranen en hun families te ondersteunen en te hervestigen. Velen van hen werden tijdens de Mau Mau-opstand door de Britse koloniale troepen gevangengezet, gemarteld en gedwongen hervestigd. De documentaire maakte deel uit van het Movies that Matter Festival in 2024, waar zowel Zippy Kimundu als Wanjugu Kimathi aanwezig waren, de laatste als speciale gast in het Activist Lens Programme.

Terugkijkend op haar ervaring bij Movies that Matter met Kimathi, zegt Kimundu: “Ik herinner me dat [Wanjugu] zei dat ze zich toen realiseerde dat ze een activiste was” – ondanks al het werk dat ze in haar gemeenschap had verricht, vond Kimathi dat haar inspanningen een noodzakelijke verandering in haar gemeenschap waren die ze zich geroepen voelde te leiden, en niet noodzakelijkerwijs activistisch van aard waren. Door het Activist Lens-programma en ontmoetingen met gelijkgestemde pioniers kreeg ze echter “veel zelfvertrouwen en de zekerheid dat het werk dat ze deed belangrijk was”, aldus Zippy.

Aan het einde van het filmproces had Wajungu 30 mensen in haar gemeenschap hervestigd. Vandaag de dag heeft ze meer dan 4.000 mensen hervestigd. Maar afgezien van de materiële resultaten van haar initiatief, heeft Our Land, Our Freedom ook een rol gespeeld in het vergroten van het bewustzijn over de strijd van de vrijheidsstrijders en de wreedheden die zij onder het koloniale bewind zijn begaan. “Mensen wisten maar vaag wat er was gebeurd”, zegt Zippy, die bij de première van de film in Kenia veel geschokte reacties van het publiek kreeg. Het leidde ook tot veel aandacht in de pers en discussies over de wreedheden en de hervestiging van de Mau Mau, wat uiteindelijk een van de doelstellingen van de film was.

“We leren nog steeds een zeer Britse geschiedenis. De film was dus een heel goed middel om mensen voor te lichten en empathie te laten voelen voor de ouderen, toch? Dus ik denk dat dat een overwinning voor ons was.”

Ondanks een hernieuwd publiek debat ging de première van de film gepaard met de nodige moeilijkheden. Vanwege de controverse rond het onderwerp en de publieke en financiële rol van Wanjugu in het hervestigingsinitiatief moest de activist na de release van de documentaire een tijdje op een schuilplaats verblijven. Wat betreft haar gevoel van veiligheid als filmmaker, legt Zippy uit dat ze achter de camera anoniem kon blijven en vervolging tijdens het filmproces kon vermijden – “voor mij komt mijn activisme tot uiting in mijn werk” – waarbij de prioriteit lag bij het beschermen van Wanjugu als het publieke gezicht van de beweging. Kimundu benadrukt ook het belang van financiering door Movies that Matter voor het organiseren van vertoningen in heel Kenia om zoveel mogelijk gemeenschappen te bereiken – “overal waar we met de film zijn geweest, is de reactie hetzelfde. Er zijn tranen, er is pijn, er is echt begrip voor wat mensen hebben meegemaakt en een bereidheid om te vragen: wat kan ik doen? En ik denk dat dat voor een film heel belangrijk is.”

Na Our Land, Our Freedom blijft Zippy Kimundu zich inzetten voor filmproducties die gericht zijn op mensenrechten en gemarginaliseerde verhalen. Naast verschillende andere projecten heeft ze onlangs een documentaire geregisseerd voor BBC Africa Eye over kinderhandel in Kenia. Ondanks de grote publieke aandacht met meer dan een miljoen views online, ging de release gepaard met arrestaties en beschuldigingen van smaad door de overheid. Toch blijft de filmmaker pleiten voor actie zonder angst: “Als ik de verhalen niet vertel, wie dan wel?”