Kirill Martynov

Temt het monster met vrije journalistiek 

Nadat de redacteuren van de legendarische krant Novaya Gazeta hadden besloten dat ze niet meer in Rusland konden blijven werken, werd Kirill Martynov hoofdredacteur van Novaya Gazeta Europe, opererend vanuit Letland. Hij vindt dat journalistiek geen heldhaftig beroep zou moeten zijn. ‘Wat is er zo heldhaftig aan uit het raam kijken en beschrijven wat je ziet? Maar in onze situatie blijkt het een zware uitdaging met enorme risico’s.’ 

‘Het is onmogelijk om tegenwoordig journalist te zijn in Rusland,’ zei Kirill Martynov in een interview. ‘Omdat het onderwerp van de oorlog, en de gevolgen ervan voor Oekraïne en voor Rusland, volledig verboden is door de Russische autoriteiten.’ Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn meer dan honderd media en 640 websites geblokkeerd in Rusland. Meer dan vijfhonderd mensen en organisaties zijn bestempeld als ‘buitenlandse agenten’, wat in de praktijk betekent: vijanden van de staat. Ongeveer twee derde van de ‘buitenlandse agenten’ zijn journalisten.

Tijdens de opnames van de documentaire Of Caravan and the Dogs was Kirill nog adjunct-hoofdredacteur van Novaya Gazeta, werkzaam vanuit Moskou. In de documentaire zien we hoe vrije meningsuiting en onafhankelijke journalistiek snel worden onderdrukt na de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022. Roskomnadzor – het agentschap verantwoordelijk voor het monitoren van de media – gaf media het bevel alleen officiële Russische bronnen te gebruiken. Het verbood mensen om ‘de speciale operatie in Oekraïne’ een aanval, invasie of oorlog te noemen. Kort daarna keurde het Russische parlement een wet goed die zware gevangenisstraffen oplegt voor ‘het verspreiden van valse informatie’ over het Russische leger in Oekraïne. Dat maakt het werk voor onafhankelijke media vrijwel onmogelijk.

Kirill is nu dus gedwongen om vanuit ballingschap te werken. ‘Honderden professionele Russische journalisten met een groot publiek, onafhankelijke mensen, werken tegenwoordig vanuit het buitenland. Alleen omdat de Russische regering dit soort militaire censuur heeft opgelegd,’ zegt hij. Toch heeft hij een zeer duidelijk idee over het werk dat hem te doen staat. Zoals hij zei in Of Caravan and the Dogs, toen hij nog in Rusland werkte: ‘De regering is een monster. De taak van opgeleide mensen is om de regering te temmen en te ketenen. Als je daarvoor buiten Rusland moet werken, dan werk je maar buiten Rusland.’

Of Caravan and the Dogs zal te zien zijn op het Movies that Matter Festival 2024, waar Kirill Martynov speciale gast zal zijn.