The Ghost that Never Returns (1930)

De Russische film The Ghost that Never Returns uit 1930 is een van de stilistische hoogtepunten van de Zwijgende Cinema, alleen in Nederland vrijwel onbekend gebleven. De film verteld het verhaal van José Real, hij zit vanwege vakbondswerk een levenslange straf in een Zuid-Amerikaanse gevangenis uit. Na tien jaar mogen gevangenen één dag verlof.

In Top-100 lijstjes van beste films aller tijden staat Abram Room steevast vermeld met Bed en sofa, uit 1927, maar Room heeft méér gemaakt. Zo hoort Prividenie ook tot de stilistische hoogtepunten van de Zwijgende Cinema, maar helaas is deze film - zeker in Nederland - totaal onbekend gebleven. Het is een unieke kans om deze psycho/politieke thriller, die alle beeldregisters opentrekt, nu te zien.

De opening van Prividenie speelt in een rationeel ingerichte koepelgevangenis (à la het futurisme van Metropolis / Lang), waar de directeur, een surreëel-sadistische dwerg, een straf bewind voert. Toch komt af en toe nieuws naar binnen. Bij een opstand na de zelfmoord van een net gearriveerde gevangene, willen de bewakers de orde herstellen door iedereen met brandslangen omver te spuiten (à la de beroemde scène in Staking / Eisenstein). Wanneer Real het verlof overweegt, doemen allerlei droombeelden in zijn cel op (die wedijveren met poëtische scènes uit Murnau’s Sunrise: a song of two humans). Daarna verandert de claustrofobe sfeer door sequenties in de wijde openheid van de woestijn waar een confrontatie tussen Real en de agent plaatsvindt. En dan volgt nog een opzwepende finale in perfecte agitprop-stijl.

The Ghost that Never Returns is onderdeel van het programma Film En Muziek dat Filmhuis Den Haag presnteert op het Movies that Matter Festival 2017. De wijgende film wordt begeleid op de vleugel door pianist Kevin Toma.

Tekst: Filmhuis Den Haag