Kleine golven van verandering: Meninaputri Wismurti en het 100% Manusia Festival

Moeilijke onderwerpen ‘leuk’ maken

Met haar geverfde haar en grote glimlach ziet Meninaputri Wismurti er toegankelijk uit. Deze vrolijkheid deelt ze met haar collega Farhan, die dit jaar aanwezig was op het Movies that Matter Festival als deelnemer aan Cinema without Borders. Samen lijken ze het perfecte duo om een van de grootste uitdagingen van 100% Manusia aan te pakken: zware onderwerpen op een ‘leuke’ manier communiceren. “Helaas hebben films die gerelateerd zijn aan mensenrechtenkwesties altijd een deprimerende toon,” klaagt Wismurti, die naast mede-oprichter ook programmacoördinator is van het festival. “Het is heel zeldzaam om een pareltje, een vrolijke film, te vinden.” Hoewel dit een probleem is voor mensenrechtenfestivals over de hele wereld, is het in Indonesië vooral moeilijk om mensen naar zo’n evenement te trekken. ‘Mensenrechten’ hebben niet alleen de connotatie van ‘niet leuk’ zijn, maar ook dat ze gevaarlijk zijn om over te praten. “Als ik mijn festival een ‘mensenrechten filmfestival’ noem, komt er niemand in Indonesië omdat ze bang zijn voor het woord ‘mensenrechten’.”

In het licht van de polariserende Indonesische nationale verkiezingen van dit jaar, waarin de controversiële voormalige legergeneraal Prabowo Subianto president van het land werd, vindt Wismurti het essentieel om te benadrukken dat het festival mensen wil samenbrengen in plaats van hen verder van elkaar te vervreemden. Wismurti werd direct geconfronteerd met de polarisatie binnen de Indonesische samenleving toen een groep boze demonstranten zich verzamelde rond de vertoningslocaties om te protesteren tegen de opname van LGBTQIA+ films op haar vorige project, het Q! Film Festival. “Op dat moment leefden we in veel gevaar. Ik kon toen niet terug naar mijn eigen huis, dus moesten we onderduiken.”

Op dat moment leefden we in veel gevaar. Ik kon toen niet terug naar mijn eigen huis, dus moesten we onderduiken.

Naast het weglaten van het woord ‘rechten’ uit mensenrechten (Manusia betekent ‘mens’) in de marketing van het festival, heeft de organisatie van 100% Manusia veel gedaan om hun festival te ontdoen van zijn strenge en controversiële karakter. Hoewel filmvertoningen en bijbehorende Q&A’s de hoofdevenementen zijn, heeft het festival ook poëzievoordrachten, karaoke-sessies, kunsttentoonstellingen, boeklanceringen en wandeltochten georganiseerd, allemaal gratis toegankelijk. Daarnaast heeft het festival haar best gedaan om tegemoet te komen aan bezoekers die door fysieke beperkingen niet zelfstandig een film kunnen bekijken. Deze bezoekers worden ondersteund door ‘fluisteraars’, speciaal getrainde vrijwilligers die de scènes op het scherm uitleggen.

Verschillend van Movies that Matter

Anders dan bij Movies that Matter is de moeilijkst te bereiken doelgroep voor 100% Manusia de gepensioneerden. “[Senioren] voelen zich een beetje beschaamd over het ouder worden, ze willen mensen niet tot last zijn door de trap op te gaan om naar hun stoelen te komen.” Wismurti had zelfs moeite om haar eigen moeder in een rolstoel enthousiast te maken voor de evenementen van het laatste festival. “En ik zeg, nee, het is oké, ze hebben een hellingbaan voor de rolstoel en alles.” Haar oplossing is om vertoningen naar de verzorgingstehuizen, gemeenschapscentra of gemeentehallen te brengen, waar senioren vaak te vinden zijn.

Zo hoog als je handen kunnen reiken

De tweede grootste uitdaging van het festival is een internationaal bekende fenomeen in de culturele sector: financiële beperkingen. Door het gratis karakter van 100% Manusia moet al het werk op vrijwillige basis worden gedaan door mensen met verschillende dagbanen. “De een is psycholoog, de ander accountant, weer een ander gezondheidswerker. Ik ben de enige die in de filmindustrie werkt.”

Om uit de kosten te komen, is het festival bijna volledig afhankelijk van sponsors. Dit kunnen particuliere donateurs zijn, maar ook ambassades: “Als we al een Mexicaanse film in gedachten hebben, gaan we naar de Mexicaanse ambassade.” Een andere bron van financiering zijn de impactsubsidies die 100% Manusia heeft ontvangen van Movies that Matter, bedoeld om mensenrechtenfestivals over de hele wereld te helpen blijvende verandering te bewerkstelligen in hun respectieve contexten. Voor Wismurti’s festival zijn de fondsen nodig om onder andere de kosten van eten en vervoer van de vrijwilligers te vergoeden.

Wat Wismurti vooral waardevol vond aan haar deelname aan het Cinema without Borders-programma voor internationale festivalorganisatoren, is het besef dat er andere enthousiastelingen zijn die vrijwillig hebben besloten om de slecht betalende en politiek uitdagende reis van het organiseren van een mensenrechtenfilmfestival te ondernemen. “Voor mij is het belangrijk om naar dit festival te komen en een energie-injectie, een energiestoot te krijgen.” Desondanks vraagt ze zich soms af of haar hobby als festivalorganisator op de lange termijn duurzaam is voor haarzelf. “Ik blijf mezelf afvragen, wil ik dit echt doen als ik 60, 70 jaar oud ben? Zal er iets veranderen?” Maar wanneer ze mensen na een filmvertoning ziet blijven hangen voor een Q&A, herinnert ze zich het belang van dit soort werk. “Misschien zie je geen grote golf van verandering, maar er zijn in ieder geval rimpelingen.”

Voor de toekomst hoopt Meninaputri Wismurti het festival uit te breiden naar andere steden buiten Jakarta en meer gemeenschapsgerichte evenementen te organiseren. Het allerbelangrijkste is echter dat ze het festival veilig en ‘menselijk’ wil houden. “Soms leren we ook hoe we onze verwachtingen moeten managen. Mijn opa zei: droom zo hoog als je handen kunnen reiken. Dus: ken je beperkingen maar ga ervoor.”

De editie van 2024 van 100% Manusia vindt plaats van 30 augustus tot 8 september in Jakarta, Indonesië.

Movies that Matter ondersteunt mensenrechtenfestivals over de hele wereld. In deze serie belichten we de verhalen van verschillende mensen die betrokken zijn bij onze internationale programma’s om hun projecten en de impact die ze maken te bespreken. Het International Support-team zet zich wereldwijd in door financiële ondersteuning te bieden aan mensenrechtenfilmfestivals (Grant Programme), filmvertoningen op ambassades (Embassy Film Menu), een outreach-programma voor activisten (Activist Programme), het coördineren van een partnerschap tussen festivals (Human Rights Film Network) en workshopprogramma’s voor filmfestivalorganisatoren (Cinema without Borders).