Annina Van Neel

Eert begraven levens 

Toen Annina Van Neel ging werken voor een bedrijf dat een vliegveld bouwde op Sint-Helena was dat, zegt ze, ‘het avontuur waarnaar ik had gezocht’. Ze had geen idee dat dit avontuur een heel andere wending zou nemen. In de jaren die volgden, wijdde ze haar leven aan een waardige herdenking voor de negenduizend tot slaaf gemaakte Afrikanen in massagraven op het eiland.  

In 1807 verbood Groot-Brittannië de slavenhandel en begon het slavenschepen van andere koloniale machten te onderscheppen. Maar de ‘bevrijde Afrikanen’, zoals de Britten ze noemden, gingen niet terug naar Afrika. Ze werden gebracht naar het koloniale Britse eiland Sint-Helena, en van daaruit gingen er velen naar plantages in het Caribisch gebied.

‘De omstandigheden op de slavenschepen waren verschrikkelijk,’ legt Annina Van Neel uit in een aflevering van de podcast ‘History Hit’. ‘Tegen de tijd dat ze aankwamen [op Sint-Helena] was een derde dood. De anderen waren ziek of stervende.’ Duizenden tot slaaf gemaakten werden begraven in massagraven in Sint-Helena’s Rupert’s Valley. 

Als Environmental Officer voor het bouwbedrijf dat Sint-Helena’s eerste vliegveld bouwde, hoorde het bij Annina Van Neels taken om te zorgen dat de ontdekking van de graven geen vertraging zou opleveren voor het project. ‘Ik moest doen alsof het niks betekende,’ zegt ze in Joseph Currans documentaire A Story of Bones. ‘Dat drukt op mijn schouders. Dat is de demon die ik moet bevechten.’ Maar hoewel ze nog steeds spijt heeft dat ze niet eerder in actie kwam, kon ze uiteindelijk niet langer wegkijken.

Annina ontdekte dat de menselijke resten die waren opgegraven tijdens de bouw van het vliegveld – samen met sieraden, kleren en haar – na jaren nog steeds in dozen lagen ‘als tijdelijke maatregel’. Woedend besloot ze dat ze een echte rustplaats moeten krijgen. En dat de geschiedenis moet worden erkend van de naar schatting negenduizend mensen – van wie een derde kinderen – die anoniem zijn begraven op het eiland. ‘Negenduizend levens verspild. Waar is de boodschap?’ vraagt ze zich af in een emotionele scène in de documentaire. ‘Waar zijn de geleerde lessen?’ 

A Story of Bones laat Annina’s gevecht zien om deze lessen te formuleren. Het is een strijd geplaagd door de hardnekkige erfenis van het kolonialisme. Een strijd die nog steeds niet gewonnen is. Maar als je nu Rupert’s Valley bezoekt, zie je de grens van de begraafplaats gemarkeerd met witgeverfde stenen, gelegd door Annina Van Neel. ‘Het is een herinnering,’ zegt ze, ‘dat dit een heilige plek is.’ 

A Story of Bones is te zien op het Movies that Matter Festival 2023, waar Annina Van Neel speciale gast is.