Van IMPAKT naar Impact: Abimana Chancard & zijn filmfestival in Burundi

Tijdens een recente reis naar Nederland maakte Abimana Chancard tijd vrij voor een bezoek aan het kantoor van Movies that Matter voor een gesprek over het IFF, dat onlangs zijn tweede editie had van 23-27 september 2024 in Bujumbura, Burundi. We spraken over zijn verhaal, dat zowel een persoonlijke als professionele uitdaging is geweest, en zijn passie voor het filmmaken. Door middel van film wil hij een uniek platform en plek creëren voor sociale dialoog in een land met een complexe politieke en sociale dynamiek.

Abimana is zelf niet opgegroeid in Burundi: “Tot op heden zijn er donkere dagen geweest in Burundi, die vooral te maken hadden met politieke kwesties.” Hij groeide op in Tanzania en studeerde in Oeganda, voordat hij terugkeerde naar Burundi. Toen hij daar weer was, voelde hij de drang om te helpen een cultuuromslag in zijn gemeenschap teweeg te brengen. Hij vindt dat culturele normen, in combinatie met jarenlange conflicten en sociale uitdagingen, veel vormen van (artistieke) uitdrukking in de kiem hebben gesmoord. Hij ziet grote mogelijkheden in film en stelt dat: “Film, met zijn potentieel om te vermaken en tegelijkertijd te onderwijzen, zou een unieke plek kunnen creëren in een samenleving waar vrije meningsuiting beperkt is.”

Keerpunt

Het keerpunt voor Abimana en het IMPAKT Film Festival kwam toen hij in 2022 werd geselecteerd voor Cinema Without Borders (CwB) en daarna financiële steun kreeg via het subsidieprogramma van Movies that Matter. Abimana nam deel aan het workshopprogramma in Kenia en deed door deze ervaring kennis en tools op voor het organiseren van een mensenrechtenfilmfestival binnen de unieke context van Oost-Afrika. De workshopweek gaf hem ook de kans om in contact te komen met collega-filmfestivalorganisatoren en filmmakers uit deze regio. Kortom, zijn deelname aan Cinema without Borders gaf hem meer vertrouwen om de eerste editie van IFF in 2023 te lanceren.

Het IFF is opgezet als een platform waar Burundezen samen kunnen komen en zinvolle gesprekken kunnen voeren over zaken die hun leven beïnvloeden. Abimana richt zich op cruciale kwesties zoals mensenrechten, bestuur, democratie en vrijheid van meningsuiting. Daarom toont het festival niet alleen films, maar creëert het ook een ruimte voor dialoog tussen de overheid, journalisten en lokale gemeenschappen. Deze interactie is de sleutel tot begrip en uiteindelijk tot sociale verandering.

Burundi’s politieke landschap

Met de Burundese landelijke verkiezingen van 2025 in aantocht, bereidt het IFF zijn derde festival voor. Voor deze editie willen ze onderwerpen aansnijden die te maken hebben met politieke participatie, met name de vertegenwoordiging van vrouwen in de regering. De Burundese grondwet schrijft voor dat 30% van de regeringsfunctionarissen vrouw moet zijn, maar deze doelstelling wordt zelden gehaald. Culturele barrières en traditionele rolpatronen beperken nog steeds de politieke betrokkenheid van vrouwen. Abimana hoopt dat hij film en visuele media kan gebruiken om deze normen aan te vechten. Zijn team werkt aan een campagne om vrouwen in de schijnwerpers te zetten als bekwame leiders, met als doel de publieke perceptie te veranderen en meer vrouwen aan te moedigen leiderschapsrollen op zich te nemen.

De organisatie van het festival is niet zonder uitdagingen geweest. Het politieke klimaat in Burundi blijft gespannen en zowel de regering als de lokale gemeenschappen zijn vaak terughoudend in het voeren van open discussies over gevoelige onderwerpen. Toch is dit waar Abimana en zijn team naar streven; ze willen het gesprek tussen de overheid, lokale gemeenschappen en gemarginaliseerde groepen openen. Dit is echter geen gemakkelijke taak: “Hoewel sommige overheidsfunctionarissen bereid waren om deel te nemen, stuurden anderen vertegenwoordigers uit lagere rangen om directe verantwoording te vermijden”.

We zijn doorgegaan met het stimuleren van gesprekken door vertrouwen op te bouwen met lokale gemeenschappen en de dialoog te faciliteren door neutrale moderators en leiders uit de gemeenschap. Workshops en rondetafelgesprekken hebben ook voor een veilige ruimte gezorgd.

Impact van film

Toen we Abimana vroegen welke film hem het meest raakte tijdens IFF 2024, noemde hij de film Maid in Hell (Youtube: THE WHY). Deze film vertelt het verhaal van jonge Burundese vrouwen die in het Midden-Oosten gaan werken. Het interessante aan deze film is dat “het gesprekken op gang kan brengen in lokale gemeenschappen over kwesties als arbeidsuitbuiting en migratie.” De film stelt het publiek in staat om na te denken over hun eigen leven, vragen te stellen en een gesprek aan te gaan over de problemen waar ze mee te maken hebben. Abimana beveelt deze film aan omdat hij het publiek niet alleen vermaakt, maar ook aanzet tot diepgaande gesprekken over arbeidsrechten en menselijke waardigheid.

Volgens Abimana stelt “de visuele aard van film mensen in staat om verhalen te zien en zich ermee te verbinden op een manier die met lezen of luisteren niet mogelijk is.” Hij legt uit dat het gebruik van film nuttig kan zijn, omdat het kijkers in staat stelt om in de huid van de personages te kruipen. Het bevordert empathie en begrip. Deze emotionele verbinding zet het publiek aan om kritisch na te denken over hun eigen omstandigheden en om gesprekken aan te gaan die tot verandering kunnen leiden. “Ons grote succes afgelopen festival was dat er diepgaande gesprekken waren en mensen echt hun persoonlijke ervaringen uitten.”

Het werk van Abimana Chancard met het IFF is een waar bewijs van de kracht van film om sociale verandering teweeg te brengen, zelfs in de meest uitdagende omstandigheden. Door zijn inspanningen is er in Burundi een nieuwe plek voor dialoog ontstaan, een plek die ruimte biedt voor eerlijke gesprekken over bestuur, mensenrechten en democratie. Met de komende verkiezingen in 2025 zal de rol van IFF nog belangrijker worden bij het vormgeven van het politieke landschap en het pleiten voor een grotere vertegenwoordiging van vrouwen in de regering.

Vooruit kijken

Abimana’s ambities voor het IFF gaan verder dan het organiseren van een filmfestival. Hij is van plan om meerdere media te gebruiken – zoals korte films, grafisch ontwerp en sociale media – om een jonger publiek te bereiken en een nieuwe generatie maatschappelijk bewuste burgers aan te moedigen. Hij hoopt een blijvende impact te creëren die verder gaat dan het festival zelf, door media te creëren die jongeren aanspreekt en hun bezorgdheden aankaart.

Movies that Matter ondersteunt mensenrechtenfestivals over de hele wereld. In deze serie belichten we de verhalen van verschillende mensen die betrokken zijn bij onze internationale programma’s om hun projecten en de impact die ze maken te bespreken. Het International Support team zet zich wereldwijd in door het financieel ondersteunen van mensenrechten filmfestivals (Grant Programme), filmvertoningen op ambassades (Embassy Film Menu), een outreach programma voor activisten (Activist Programme), het coördineren van een samenwerkingsverband tussen festivals (Human Rights Film Network) en workshop programma’s voor filmfestival organisatoren (Cinema without Borders).